Narkolepsi

Narkolepsi beynimizin uyku-uyanıklık düzenini düzenleme işleviyle ilgili bir bozulmanın neden olduğu uzun süren nadir gözüken bir nöropsikiyatrik bozukluktur.

Hastalar günün değişik zamanlarında beklenmedik biçimde uyumak için aşırı ve karşı konulması güç bir zorlanma hissederler ve uyurlar. Bu uyku atakları birkaç saniyeden bir kaç dakikaya kadar sürebilir. Nadiren bir saat ya da aha uzun sürebilir. Uyku atakları işte, okulda, yemek yerken, seyahat ederken, konuşurken hatta tehlikeli durumlarda örneğin araç kullanırken ya da ince beceri ve dikkat gerektiren cihazlar kullanırken ortaya çıkabilir. Gündüz ortaya çıkan bu istenmedik uyku ataklarına ek olarak üç ek belirti de sık olarak ortaya çıkar. Bunlardan birisi katapleksidir. Bu duygusal bir uyaranla birdenbire istemli bir kas ya da kas grubunun tonusünün ortadan kalması demektir. Katapleksi genellikle bir duygusal uyarandan sonra ortaya çıkar. En sık gülme kaslarda tonüs kaybına neden olur. Bunun dışında öfke, korku, telefon çalması, ani bir ses duyma gibi uyaranlar da katapleksiye neden olabilir. İkinci önemli işaret uykuya dalarken ya da uyanırken ortaya çıkan canlı halüsinasyonlardır. Üçüncüsü de uykunun başı ya da sonunda ortaya çıkan geçici paralizi (felç) durumudur.

Narkolepsi bir uyku-uyanıklık geçiş bozukluğudur. Uykunun REM döneminde bir bozulmaya bağlıdır. Uykunun REM döneminde kalp, solunum ve göz kasları dışındaki tüm kaslarda atoni (kas gerginliğinin ortadan kalkması) olur. REM uyku sırasında rüyalar görürüz. Bu sırada rüya içeriğine bağlı olarak düşme, atlama, koşma ve buna benzer hareketler olsa da bu atoni nedeniyle rüya içeriğine bedenimiz eşlik etmemiş olur. Bu sayede yataktan düşmekten ya da şiddet ve tehlikeli durumlardan korunmuş oluruz. Narkolepside uyanıklıktan REM uykusuna ve REM uykusundan uyanıklığa geçişte bozulma olur. Sözü edilen katapleksi, halüsinasyonlar ve felç durumları bu geçiş nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Kısa süreli uyku ataklarında REM uykusu çabucak başlar ve REM uykusuna bağlı özellikler (atoni, rüyalar ve paralizisi) de bu sırada ortaya çıkar.

Hastalık her yaşta ortaya çıkabilir ancak en sık genç yaşlarda (10-15 yaş) görülmeye başlar.

Tanı hastanın verdiği bilgilerden yola çıkılarak sözü edilen 4 ana belirtinin (gündüz istenmeyen uyku atakları, katapleksi, uyanırken ya da uykuya dalarken ortaya çıkan halüsinasyonlar ve yine uykuya dalarken ya da uyanırken görülen paralizi) bulunması durumunda yapılacak olan gece uyku çalışması ve hemen ardından MSLT (çoğul uyku latensi testi) testiyle konulur. Bu test gündüz hastanın uykuya daldığının gösterilmesi amacıyla uyku laboratuarında uygulanan bir testtir. 2 saat aralarla hastanın uyumasının istendiği bu testte hastanın bu uygulamalarda 5 saniye içinde REM başlangıçlı uyku ataklarının gösterilmesiyle konulur.

Narkolepsi tedavisi deneyimli bir uzman tarafından yürütülmelidir.

Prof. Dr. Mehmet Yücel Ağargün

KAYNAK: uykusorunlari.com